Ik ben een groot voorstander van monogamie. Toch is het een gegeven, dat de meeste mensen worden geboren met meer verlangens, dan door één ideale levenspartner kan worden ingelost. En dan ben ik verre van ideaal.
Verzopen spreeuw
©2022 Herman Nijholt
Toelichting
De eerste projectfoto, die ik met Meneer Houtman maakte, leek op een ramp uit te draaien. Onderschatting van de materie, gebrek aan grondige voorbereiding en zelfoverschatting. Ik deed alles fout. Na een half uur, toen zijn bovenlichaam kantelde en ik een klap in mijn nek kreeg, had ik hem het liefst in de plomp geflikkerd en mijn accordeon gepakt. Maar ik speel nu eenmaal niet accordeon en impulsief ben ik ook niet echt. Dus, omdat ik nu eenmaal bezig was, besloot ik koffie te zetten en een plan B te verzinnen, waarvan deze foto het resultaat is.
Waar het mij om ging was een liedje van Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh uit 1966: Verdronken Vlinder. Dat werd door Cees de Wolff in het fries vertaald naar Fersopen protter, voor de allochtonen onder u: Verzopen spreeuw. Grytsje Melchers zong het vervolgens in voor een tribute-project en nam het ook in haar repertoire opgenomen. Maar steeds als ze het zingt, verontschuldigt ze zich over de botte vertaling, want verzuipen is toch wreder dan verdrinken en een spreeuw is minder lief dan een vlinder. Maar, dacht ik dan weer, een spreeuw is ook maar een diertje, dat leeft en sterft volgens de natuur, die hem is gegeven door dezelfde Schepper. Dat dilemma wilde ik dus verbeelden.
Toen ik de foto op een groot scherm bekeek, realiseerde ik me waar het jeukte. Alle goede bedoelingen van De Groot en Nijgh ten spijt, maar een vlinder sterft niet op het water en een spreeuw ook niet. Die vindt je tussen de dode bladeren in het struikgewas. Toevallig trof ik even later een vlinder aan op de deur van mijn werkplaats. Ik open hem voorzichtig en gaf hem een zetje. Roerloos dwarrelde hij naar beneden. Zonder na te denken verloste ik hem met mijn klomp uit zijn lijden. Kijk, dat zou ik bij een spreeuw dus niet kunnen. Maar als ik zo’n vogeltje aangevreten dor een kat in de tuin zou aantreffen, zou ik hem uit barmhartigheid wel kunnen verzuipen.
Grytsje had overigens volkomen gelijk. Zo’n vertaling gaat mank, zoals iedere vertaling tot op zekere hoogte onvermijdelijk mank gaat. Het nut van vertalen is, dat mensen die een taal niet of minder goed beheersen, begrijpen wat er staat. Maar dat gaat in dit geval niet op. Dit vertaalproject gaat vooral om de friese identiteit. Wie de tekst van Cees de Wolff verstaat, verstaat ook de tekst van Lennaert Nijgh en is zelfs in staat de verschillen aan te wijzen en te beoordelen. Een vlinder is onschuldig en een protter is een doerak. Dus, vroeg ik mij af, is zo’n vertaling nu een versterking van de friese identiteit of juist een verzwakking?
Elk gelijk heeft drie kanten.
Informatie
Datum: 25 augustus 2022
Code: Pos 1 versie 4
Locatie: De vlonder bij het water
Attributen:
Groot Fryske Marren 02-2021 met foto van Grytsje
Koffiemok uit Lissabon
Vlinder van papier met daarop verknipt een mysterieuze advertentie in de LC november 2021
Stalen zwaluw, waarvan ik de staart in spreeuwvorm heb geknot.
